火克什么
Bul terminniń basqa da mánisleri bar. Qarań?z: Beliz (mánisleri).
Beliz (Belize) — Orayl?q Amerikada?? mámleket. Yukatan yar?m atawd?ń qubla-sh???s?nda jaylasqan. Maydan? 22 966 km2. Xalq? 434 098 adam (2024): Xal?qt?ń etnikal?q quram? tiykar?nan, negrler, mulatlar, duragaylar, indeycler. Xal?qt?ń 60% i qalalarda jasayd?. Rásmiy tili — inglis tili. Dinge s?y?n?wsh?lard?ń 60% — katolik, qal?anlar? — protestantlar. Paytaxt? — Belmopan qalas?. Basqar?w tárepten 6 okrugqa bólinedi. óz ara dosl?q quram?na kiredi. Mámleket basl??? Ull? Britaniya patshas? — Charlz III, general-gubernator on?ń wákili esaplanad?. 1973-j?l iyun?a shekem ol Britaniya Gonduras? dep atal?an.
Tábiyat?
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Jer maydan? tiykar?nan tegislikten ibarat, qubla bóleginde 1122 m ge shekem biyikliktegi Mayya tawlar? jaylasqan. Neft kánleri bar. íql?m? — tropikal?q, passatl? (tropiklerden ekvator?a qaray mudam samal esip turad?). Hawan?ń ortasha ayl?q temperaturas? 25°, 27°. J?l?na 2000 mm ge jaq?n jaw?n jawad?. úlken dáryalar? Rio-Ondo hám Beliz, kóller, ja?a boylap laguna (qolt?q) lar kóp. Ayma??n?ń úlken bólegi ?z?ar tropikal?q ormanlar, kóbisi q?mbatl? terek túrleri menen qorshal?an, arqas?nda — savanna. Beliz haywanat dúnyas? hár túrli esaplanad?.
Tariyx?
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]XVI ásir baslar?nasha Beliz ayma??nda indeyc qáwimleri jasa?an. XVI ásir bas?nda ispanlar bas?p al?an hám olard?ń koloniyas?na aynal?an. 1862-j?ldan Britaniya Gonduras? at? menen Ull? Britaniya koloniyas?. 1964-j?l ishki ózin-ózi basqar?w huq?q?n al?an. 1973-j?ldan mámleket rásmiy túrde Beliz dep atala baslad?. 1981-j?l 21-sentyabrde Beliz ?árezsizligi da?aza etildi.
Ekonomikas?
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Beliz — agrar mámleket. Ekonomikas?n?ń tiykar? q?mbatl? terek túrleri — q?z?l, sandal tereklerin shetke sh??ar?w ush?n tayarlaw hám qayta islew, sa??z islep sh??ar?latu??n shiyki ónim — chikle smolas? (jelimi) n j?ynaw. Beliz shetke sh??ar?latu??n ónimler, tiykar?nan qumshekerqam?s, banan hám citrus miyweleri (apelsin, greypfrut) jetistiriwge qánigelesken. Kokos palmas?, ananas, banan, kakao, ishki tut?n?w ush?n mákke, sal? da egiledi. Qubla aymaqlarda shárwash?l?q penen shu??llan?lad?. Bal?q, teńiz haywanlar? awlanad?, son?ń menen birge taxta tiliw, polat prokatlaw hám az?q-awqat sanaat? kárxanalar? bar. Elektr energiya islep sh??ar?w — 74 mln. kvt/saat.
Transport?
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Qatt? qatlaml? avtomobil jollar? — 1,4 m?ń km. Tiykar?? teńiz port? — Beliz, on?ń qas?nda, Stenli Fildta aeroport bar. Belizden shetke shiyki qumsheker, kiyim-kenshek, miywe konservalar?, citrus miyweler, a?asht?ń q?mbatl? túrleri, bal?q sh??ar?lad?. Az?q-awqat, ásbap-úskene, transport qurallar?, ximiyal?q tovarlar hám jan?l?? keltiriledi. Sawda-sat?qta?? tiykar?? klientleri — AQSh, Ull? Britaniya, Kanada, Yamayka, Meksika. Shet el turizmi rawajlan?an. Pul birligi — Beliz dollar?. "Amandala" (1969 -j?ldan), "Beliz Tayme" ("Beliz waqt?", 1956-j?ldan), "Gavernment gazett" ("Húkimet gazetas?"), "Piplz pale" ("Xal?q nápesi", 1989-j?ldan), "Riporter" ("Xabarsh?", 1968-j?ldan) gazetalar? sh??ad?. 1937-j?ldan yar?m kommerciya radioesittiriw x?zmeti bar.
Siyasiy partiyalar? hám kásiplik awqamlar?
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]N?zam sh??ar?wsh? organ? — eki palatal? (senat hám wákiller palatas?) Milliy j?ynal?s (parlament). Atqar?wsh? húkimet — bas ministr bassh?l???nda?? húkimet. Birlesken xal?q partiyas? (1950), Beliz huq?q? ush?n milliy alyans (1992), Birlesken demokratiyal?q partiya (1974) s?yaql? partiyalar, Beliz milliy kásiplik awqam kongressi, Miynetkeshlerdiń birlesken ul?wma awqam? (1979, Xal?qaral?q erkin kásiplik awqamlar? konfederaciyas?na kiredi) bar.
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ózME. Birinshi tom. Tashkent, 2000-j?l
 | Bul maqalada ózbekstan milliy enciklopediyas? (2000-2005) ma?l?wmatlar?nan paydalan?l?an. |